İnsanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olan bayram, dini, kültürel veya tarihi olayları anmak için vesile olan kutlama günlerinin adı. Ama uzun süredir, özellikle geleneksel değerlere bağlı olan kesimlerden, bayramların tadının kaçtığına dair eleştiriler geliyor. Geleneksel kutlama biçimlerinin korunması gerektiğini savunan bu kesimler, bayramların özünü kaybettiğini düşünüyor. Peki siz ne dersiniz; siz de ''ah o eski bayramlar''cılardan mısınız?

O halde, kutlandığı toplumun geleneklerini, inançlarını ve tarihini yansıtan baylamları, Dini Bayramlar , Kültürel ve Tarihi Bayramlar, Ulusal Bayramlar diye kabaca üç kategoriye ayırarak başlayalım..

Evet, şu ortada 21. yüzyılda bayram anlayışı ve ritüelleri, teknolojik ilerlemeler, küreselleşme ve toplumsal değişimler gibi birçok faktörden oldukça etkilenmiş görünüyor. Mesela, bu yüzyılda bayramların daha ticari hale geldiği ortada. Batıda ya da ülkemizde tüm bayramlar, perakende sektörünün büyük kampanyalar düzenlediği, alışveriş çılgınlığının yaşandığı dönemler haline gelmiş durumda.

Mesela, dini bayramlar daha dün, hadi 20. Yüzyıl da diyelim, çok daha aile odaklı, dini ritüellerin ve aile geleneklerinin merkezde olduğu kutlamalardı. Yani bugün ki gibi, tüketim odaklı bayram kutlamaları, o dönemlerde bu kadar yaygın değildi. Teknolojinin sınırlı olması da, bayram kutlamalarını kablo üstü değil, daha yerel ve fiziksel etkinlikler üzerinden gerçekleşmesine neden olurdu. İnsanlar tatile değil, birbirini görmeye giderdi.

Bugün dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi, ülkemizde de, küreselleşme ile birlikte, bayram geleneklerinin de, batı kültüründen etkilenerek daha kozmopolit bir yapıya bürünmüş olduğuna şahitlik ediyoruz. Peki neden? Bayramların kutlanma biçimini, bir toplumun kültürel mirası belirlediğine göre, burada bir durup düşünmemiz gerekmez mi?

Geleneksel ritüeller; aile içi ziyaretler, yemekler ve dini törenler, kültürün bir parçası olarak bayramlarda önem kazanır. Bayramların hangi temalar etrafında kutlanacağını da kültürel temalar belirler. Örneğin, bizim ülkemizde, tüm tarihsel süreç içinde, dayanışma, yardımlaşma, misafirperverlik gibi değerler, bayram kutlamalarının merkezinde yer alır. Yani, kültürel kodlar ve eğitim faktörü, bu bayramların nasıl kutlandığını, hangi değerlerin ön plana çıktığını ve toplumun bayramlara olan yaklaşımını şekillendirir. Ne demek istiyorum, mesela, eğitim düzeyi; bayramların anlam ve önemine dair farkındalığı artırdığı gibi, eğitimli bireylerin düzenlediği, çeşitli sosyal sorumluluk projeleri ve yardım kampanyaları, bayram dönemlerinde daha fazla ilgi görür. Peki, günümüzde ne, neden değişti? Mesela, toplumsal kodlarımızı devam ettirebilmek için, bu kültürel temaları genç nesile aktarabiliyor muyuz? Genç nesil, neden batılı bayram kutlama biçimlerini, geleneksel ritüellere tercih ediyor? Geleneksel bayram algısının bir diğer değişim etkenini de, şehirleşme olarak tanımlayabiliriz. Elbette, şehirleşme, bir çok alanda olduğu gibi bayram algısında da bir çarpan etkisi yarattığı bir gerçek. Ama, gençlerimize geçmeden soruyu önce kendimize soralım. En yakınlarımızla bile sanal bayramlaşmaların yaygınlaşması, sadece şehirleşme ile açıklanabilir mi? Bu soruların cevabını, işin uzmanı olan sosyologlar cevap verebilir. Biz yine de soralım; yozlaşma mı, değişim mi?

Ez cümle, bayramlar, toplumsal yaşamın vazgeçilmez bir parçası olarak, insanların bir araya gelmesine, ortak değerler etrafında birleşmesine ve insanın ruhsal ve duygusal olarak yenilenmesini sağlar. Dahası, önemli tarihi olayların ve dönüm noktalarının anılmasına, toplumsal hafızanın korunmasına da yardımcı olur. Dolayısı ile, bir toplum için büyük değer arz eden bayramları geleneksel tadıyla, genç nesillere aktarmanın bir yolunu bulmalıyız.

Yoksa o şarkıyı daha çok söyleriz:

Benim balonlarım vardı, onları kimler aldı

Mutlu bayramlar vardı, kimbilir nerde kaldı

Dostumdu benim balonlar, çocuklar beni anlar

O çocuklar ve o balonlar...

O çocuk yüzlü bayramlar şimdi nerdeler

Hani nerde o ışıklar, çocuksu sevgiler

Gitti mi yoksa yine gelir mi o günler

Nerde kaldı masallar sevgiler günler...

İyi bayramlar dostlar, sol yanınıza derin sevgiler ..