Antalya'da kritik Gazze zirvesi: İki devletli çözüm için uluslararası mutabakat

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın ev sahipliğinde Antalya'da gerçekleştirilen İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Ligi Gazze Temas Grubu Toplantısı neticesinde Türkiye, Filistin, Suudi Arabistan, Katar, Endonezya, Nijerya, Bahreyn, Ürdün, Mısır, İrlanda, Norveç, Slovenya, İspanya, Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu tarafından ortak bildiri kabul edildi.

Söz konusu bildiride şu ifadelere yer verildi:

Bizler, Arap Birliği Gazze Temas Komitesi ile İslam İşbirliği Teşkilatı Bakanlar Komitesi'nin Dışişleri Bakanları ve Temsilcileri ile İrlanda, Norveç Krallığı, Slovenya Cumhuriyeti, İspanya Krallığı, Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu temsilcileri olarak, İşgal Altındaki Filistin Toprakları'ndaki (İFT) gelişmeleri ve özellikle Gazze'deki savaşı sona erdirmeyi ele almak üzere bugün Antalya'da bir araya geldik. Amacımız, kalıcı barışa ulaşmak için iki devletli çözümü hayata geçirecek somut adımları belirlemek ve bu doğrultuda acil eylemleri hayata geçirmektir.

Toplantımızdaki görüşmeler sonucunda aşağıdaki hususlarda mutabık kaldık:

İsrail-Filistin çatışması, onlarca yılın en ağır döneminden geçiyor. Bu durum, iki devletli çözümün uygulanmasını, uluslararası hukuku ve Birleşmiş Milletler Şartı'nın ilkelerini zedeliyor. Bölge, çok sayıda müzakere, uluslararası girişim, gerilim ve savaş döngüsüne tanık oldu. Ancak mevcut siyasi çıkmaz ve insani felaket, daha önce görülmemiş bir boyuta ulaştı.

Taraflar arasında yıllarca süren görüşmelere ve uluslararası çabalara rağmen, çatışmanın tek geçerli çözümü olarak görülen iki devletli çözüm hayata geçirilemedi.

Uluslararası toplumun adil ve kalıcı bir çözüm için yaptığı çağrılar, sahada somut sonuçlar doğurmadı. Bugün yaşanan trajediler, çatışmanın yeni bir evresi değil, uzun süredir devam eden bir sorunun yansımasıdır.

İki devletli çözüm yolunda ilerleme sağlanamaması, her türlü aşırılık ve şiddeti körüklüyor. Bu durum, mevcut gelişmelerle bir kez daha kanıtlandı. Bizler, her türlü şiddeti ve terörizmi kınıyoruz.

Geçmiş deneyimler, bu çatışmanın çözümsüz kalmasının yeni savaş risklerini artıracağını gösteriyor. Bu nedenle taraflar, bölgesel ve uluslararası arabuluculukla samimi ve kararlı müzakerelere katılmalıdır. Uluslararası toplum da işgali sona erdirecek adil bir siyasi çözümü destekleme sorumluluğunu üstlenmelidir.

İki devletli çözümü destekleyen çeşitli girişimler sürüyor. Bunlar arasında İslam İşbirliği Teşkilatı-Arap Birliği Bakanlar Komitesi, İki Devletli Çözüm için Küresel İttifak ve 26 Mayıs'ta Madrid'de düzenlenen Temas Grubu Bakanlar Toplantısı yer alıyor. Antalya Bakanlar Toplantısı, bu girişimlerin çözümün uygulanmasındaki ivmeyi koruma açısından önemini vurguladı.

İFT'deki son gelişmelerden derin endişe duyuyoruz. İsrail güçlerinin ayrım gözetmeyen saldırıları, çok sayıda sivilin hayatını kaybetmesine ve hayati altyapının kasıtlı olarak yok edilmesine yol açtı. Bu eylemleri şiddetle kınıyoruz. Birleşmiş Milletler kararları doğrultusunda derhal kalıcı bir ateşkes sağlanmasını talep ediyoruz. 19 Ocak'ta yürürlüğe giren, Mısır, Katar ve ABD'nin arabuluculuğunda sağlanan ateşkes ve esir/mahkûm takası anlaşmasının tam olarak uygulanmasını destekliyoruz. Bu süreç, kan dökülmesini durdurmayı, insani yardım ulaştırmayı ve toparlanma ile yeniden inşa çalışmalarını başlatmayı amaçlıyor.

Gazze Şeridi'nin, Batı Şeria ve Doğu Kudüs ile Filistin Yönetimi (FY) çatısı altında birleştirilmesi gerektiğini vurguluyoruz. FY'nin Gazze Şeridi ve tüm İFT'de sorumluluklarını yerine getirebilmesi için siyasi ve mali destek sağlanması şarttır.

Filistin halkının Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ten zorla yerinden edilmesini kesin olarak reddediyoruz. Uluslararası hukuk ve insancıl hukuka tam uyum sağlanmalıdır. Gazze'de temel hizmetler derhal yeniden başlatılmalı, bölgeye ve bölge içinde hızlı, sürekli ve engelsiz insani erişim güvence altına alınmalıdır. Gazze'ye kapsamlı insani yardım ulaştırılmalıdır. Gazze'nin yaşanmaz hale getirilerek halkın göçe zorlanması, gönüllü bir hareket değil, zorunlu yerinden etmedir ve bunu kabul etmiyoruz.

İnsani felaket sürerken, yardımın bir silah ya da pazarlık aracı olarak kullanılmasını reddediyoruz. İnsani yardım Gazze'ye engelsiz ulaşmalıdır. İsrail geçiş noktaları açılmalı, hava ve deniz yoluyla yardım teslimatı da kullanılmalıdır. Filistin halkının açlığa mahkûm edilmesi veya temel yardımlardan yoksun bırakılması için hiçbir gerekçe kabul edilemez.

Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı'na (UNRWA) desteğimizi yineliyoruz. UNRWA, Filistinli mültecilere temel hizmet ve insani yardım sağlama konusunda vazgeçilmez bir rol oynuyor. BM Genel Kurulu'nun verdiği yetki nedeniyle alternatifi yoktur.

Toplantı, Mısır, Katar ve ABD'nin ateşkes arabuluculuğunu takdir etti. Bu çabalar, yeniden inşa sürecini ilerletmek için kritik önemdedir. Mısır'ın Filistin hükümetiyle koordineli olarak başlattığı, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı tarafından onaylanan ve uluslararası ortaklarca desteklenen yeniden inşa planını güçlü şekilde destekliyoruz. Ayrıca, BM ve uluslararası bağışçılarla iş birliği içinde Kahire'de düzenlenecek Gazze'nin erken toparlanma ve yeniden inşası konferansına tam destek veriyoruz.

Suudi Arabistan Krallığı ve Fransa Cumhuriyeti eş başkanlığında Haziran'da New York'ta düzenlenecek Filistin Sorununun Barışçıl Çözümü ve İki Devletli Çözümün Uygulanması Konferansı'nı destekliyoruz. Bu konferans, işgali sona erdirmek ve iki devletli çözümü hayata geçirmek için gerekli adımları belirlemeyi, somut ve süre sınırı olan taahhütlerle çaba ve kaynakları harekete geçirmeyi hedefliyor.

İsrail'in Batı Şeria'daki uluslararası hukuk ihlallerine son verilmesini talep ediyoruz. Yerleşim faaliyetleri, ev yıkımları, arazi kamulaştırmaları, altyapı tahribatı, Filistin şehirlerine askeri baskınlar ve İFT'nin herhangi bir kısmını ilhak girişimleri kabul edilemez. Kudüs'teki Müslüman ve Hristiyan kutsal mekânlarda hukuki ve tarihî statükonun korunması gerektiğini vurguluyoruz. Bu bağlamda, Haşimi Vesayeti'nin kilit rolünü tanıyoruz.

Uluslararası hukuk ve BM kararlarına saygı gösterilmelidir. İki devletli çözümün uygulanması ve çatışmanın çözümü için güçlü bir siyasi irade, uluslararası çaba ve güvenceler gereklidir. Çözümü engelleyen yasa dışı eylemlerden hesap sorulmalı, barış çabalarının baltalanması önlenmelidir.

Bu nedenle, tüm uluslararası çabalar olumlu ve geri döndürülemez adımlarla güçlendirilmelidir. 2024 Uluslararası Adalet Divanı'nın danışma görüşü doğrultusunda işgalin sona erdirilmesi ve kalıcı barış sağlanması için siyasi süreç yeniden başlatılmalıdır. Bu süreç, uluslararası hukuk, BM kararları, Madrid ilkeleri ("toprak karşılığı barış" dahil) ve Arap Barış Girişimi'ne dayanmalıdır. 4 Haziran 1967 sınırları temel alınarak, başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devleti kurulmalıdır. Net kriterler ve bağlayıcı bir takvimle, İsrail ve Filistin'in yan yana barış ve güvenlik içinde yaşayacağı bir gelecek inşa edilmelidir. Bu, Ortadoğu halkları arasında birlikte yaşamı, güvenliği ve bölgesel entegrasyonu sağlayacaktır.